1. Uyku Apnesi : Uyku sırasında solunum yollarındaki kısmi veya tam bir tıkanma nedeniyle ortaya çıkan horlama, geçici solunum durması ve hipoksi oluşumu gibi belirtileri olan bir rahatsızlıktır. Tıkanmaya neden olan primer durumlar şunlardır: Allerjik rinit, nasal septum deformitesi, burun polipleri, yumuşak damak uzaması, maksiller hipoplazi, mikronathia, retronathia, adenotonsiller hipertrofi, vb. Kilo alımı yakınmaları arttıran bir unsurdur. Tanıda fizik muayene kadar polisomnografi çalışmaları da yardımcı olabilir.
Uykuları apnelerle sık sık bölünen kişiler gün boyunca uykulu, halsiz, yorgun, huzursuz ve unutkan olurlar, konsantrasyon bozukluğundan yakınırlar. Sabah saatlerinde kan basınçları yükselebilir. Bu kişilerin daha çok otomobil kazası yaptıkları belirlenmiştir, ancak havacılık kazalarındaki durum bilinmemektedir.
Tedavide şişman kişilerin zayıflatılması öncelikli öneridir. Hava yollarını tıkayan bozukluklara cerrahi müdahale usullerinden septum düzeltilmesi ve polipektomi iyi sonuç vermekte, uvulopaloplasti, glassektomi ve hyoid kemiğin askıya alınması ise fazla etkin bulunmamakta, hatta riskli sayılmaktadır. Uyku sırasında hava yollarını açık tutan cihazlar (Nasal Continuous Positive Airway Pressure) da etkin biçimde kullanılmaktadır, ancak bazı hastaların bu cihazları takınarak uykuya dalmasında zorluklar yaşanabilmektedir.
2. Narkolepsi : En şiddetli uyaranlarla bile uyanık kalmanın mümkün olmadığı ani bastıran uyku atakları ile belirli bir rahatsızlıktır. Yarım saatten daha kısa sürmeyen bu uyku periyodunda rüyalar da görülür. Uykuya dalma veya uykudan çıkış sırasında hipnagojik hallusinasyonlar olasıdır.
3. Katapleksi : Heyecan, gülme veya öfke durumlarında aniden ortaya çıkan adale zayıflığı nöbetleridir. 5 dakika kadar süren bu nöbetlerde, tüm vücutta veya bazı kas gruplarında felç benzeri bir kuvvetsizlik-uyuşma görülür; hasta uyanıktır ama kol ve bacaklarını hareket ettiremez. Tedavide stimulan ilaçlar (modafinil, metilfenidat, pemolin, amfetamin, gammahidroksibutirat) yararlı olur.
4. Huzursuz Bacak Sendromu (Restless legs) : Gece saatlerinde ortaya çıkan, uzun süre oturma veya yatma ile artan çok rahatsız edici ama ağrısız bir durumdur. Uyanıkken istemsiz bacak atma ve bükme hareketleri, uyku başlangıcında 20-40 saniyede bir ritmik olarak devam eder. Bacakların hareket ettirilmesi ve bükülmesi kısmi ve geçici bir rahatlık verir. Kafein, alkol, antistamin, antikolinerjik, antidepresan, antipsikotik, diüretik, dekonjestan ve teofilin gibi ilaçların kullanımı, keza anemi, demir ve vitamin eksikliği, elektrolit bozuklukları ve üremi gibi hastalıklar huzursuz bacak yakınmalarını arttırır. Demir preparatları vermek yararlı olabilir. Dopamin agonistleri (levodopa, bromocriptin, pergolide, pramipexole, ropinirole) etkilidir; clonazepam, ve narkotik analjeziklerde etkili, ancak sakıncalı yanları olduğu için pek kullanılmayan ilaçlardır.
5. Uykusuzluk (Insomnia) : İnsanların % 10-30’u kronik uykusuzluktan muzdariptirler. Uykusuzlukta çevresel koşulların olumsuzluğu (gürültü, ışık, sıcak-soğuk, yabancı ortam, rahatsız yatak) kadar, sirkadien ritm kaymaları (jet-lag), anksiyete ve depresyon da etken olabilir.
Uyku Hijyeni : Yatak odasını uyumak ve cinsellik dışı amaçlarla kullanmamak gerekir. TV izleme, müzik dinleme ve iş konuşmaları burada yapılmamalıdır. Yatmaya yakın zaman içinde egzersiz, ağır yemekler, alkol ve kafeinden uzak durulmalıdır. Her gün aynı saatlerde yatmak ve uyumak alışkanlığı kazanılması ve buna riayet edilmesi önemlidir. Gündüz veya akşam saatlerindeki uykuların gece uykusunu bozacağı; rahat bir yatakta, sessiz, loş ve orta ısılı bir ortamda daha iyi uyunabileceği bilinmelidir.
Pilot, diğer uçucular ve hava trafik kontrolörlerinin uyku problemleri konusunda uçuş doktorları titiz davranmalıdır. Çünkü özellikle yorgunlukla birlikte olan uyku bozuklukları çok ciddi uçuş kazalarının sinsi nedeni olabilme potansiyelindedir.
Kaynak : Wooten VD. Sleep Disorders in Pilots. The Federal Air Surgeon’s Medical Bulletin. Spring 2002: 8-9
Tercüme : Doç. Dr. Muzaffer Çetingüç
Haberlerimize üye olun
Son Yorumlar