Öykü: 53 yaşında erkek havayolu pilotu, göreve giderken arabasında hafıza kaybı yaşamış. “Vücudum nereye gittiğini biliyordu, ama kendimi garip hissediyordum. Aklım vücudumun dışında gibiydi” şeklinde anlattığı durum yol boyunca devam etmiş. Trafik ışığındaki yeşili görmesine rağmen bir arabaya çarpmaktan son anda kurtulduğunu, nasıl yaptığını hatırlamadan arabasını otoparka park edip, otobüse binip, uçuş için terminale ve kapıya yürüdüğünü anlatmış. Bunları yaparken kendini “film izliyormuş gibi” hissettiğini; olayların arasında bağlantı kuramadığını ve tam olarak hatırlayamadığını söylemiş. Bu sırada karısına telefon ederek nerede olduğunu bilmediğini söylemiş. Eşinin ısrarı üzerine Havayolu Sağlık Bölümü ile temas kurarak acil servise gitmiş. Yapılan tetkiklerde tansiyon ve kan şekeri normal bulunmuş. Bilinci açık olmasına rağmen, sabah evinden çıktığı andan acil serviste bulunduğu o ana kadar anımsadığı bir şey olmamış. Hastaneye yatırılarak 3 gün süreyle kapsamlı tetkikten geçmiş. Pilotun hafızası, yaklaşık 6 saatlik boşluktan sonra acil servise geldiği günün akşamı geri gelmiş. Cranial CT, MRI, MRA, EEG, EKG ve laboratuar sonuçları normal bulunmuş. Nöroloji, kardiyoloji ve gastroenteroloji muayeneleri normal. Toksikolojik inceleme negatif, alkol alımı yok. Sadece tansiyonda hafif bir yükselme belirlenmiş.
Pilotun özgeçmişinde çocuklukta ciddi spinal menenjit, 10 yaşında gastroenteritis nedeniyle hastaneye yatış ve 40 yaşlarında sinüzit tedavisi gördüğü öğrenildi. Uyuma zorluğundan dolayı uvulopalatofaringoplasti ve sinüs ameliyatı geçirmiş. Ayrıca boyun fıtığı riski vardı. FAA’nın nöroloji uzmanı pilotun geçici amnezi (Transient Global Amnesia – TGA) hastası olduğunu teşhis etti. Daha sonraki periyodlara ait nöropsikolojik test sonuçları, bellek ve algıda anomali olmadığını gösterdi. Psikiyatrik değerlendirmede herhangi bir psikopatoloji olmadığı, ancak bu epizodun uçucunun hayatındaki önemli stres etkenlerinin katkısıyla ortaya çıkmış olabileceği düşüldü. Olası stresler: Pilot rahatsızlığının 11 Eylül 2001 saldırılarından sonra başladığını belirtmişti. Ancak bu saldırıdan çok, havayolu endüstrisinin gerilemesi ve maaşının azaltılmasından etkilenmiş. (Nitekim şirketi 2005 yılında iflâs etti). Ayrıca boyun zedelenmesinden dolayı 3 ay uçamaması, uçuş doktorunun tavsiyesi doğrultusunda kendi isteğiyle uçuştan ayrılması gibi durumlar stres unsuru olarak değerlendirildi.
Havacılık tıbbı yorumu: Bir pilotun geçici TGA rahatsızlığı acil bir durumdur. Bellek bozukluğunun, uçağa nasıl kumanda edileceğini bilememe ve acil durumlardaki müdahale usullerini hatırlayamama gibi sonuçları olacaktır ve bu durum uçuş emniyeti için büyük bir sorun teşkil eder ve felâketle sonuçlanabilir. Pilotun acil inkapasitasyonuna ve uçuş ekibi dâhil tüm uçaktakilerin hayati tehlikesine sebep olabilir. Hodges ve Warlow’a göre, TGA tek bir tanımlayıcı etyolojiye sahip değildir. TGA, tromboembolik serebrovasküler olaylar, epilepsi, migren, beyin anjiyografisi ve beyin kanaması sonucu oluşabilir. Gizli alkol alımı da buna dahildir. FAA nöroloji uzmanı, TGA’nın duygusal stres ve hipertansiyonla ilişkisi olduğunu, ayrıca yılda %3 oranla tekrarlanma olasılığını belirtti. Geçici amneziden daha yüksek tekrarlama riskinden dolayı, Geçici Olmayan Amnezi için 1 yıl uçuş kısıtlaması kuralının doğru olduğunu belirtti.
AME’nin rolü: FAA’e göre bu durumda uçucuya uçar raporu verilemez. “Olayın tatmin edici tıbbi açıklaması olmadan geçici sinir sistemi fonksiyon kaybı” kategorisi altındaki geçici genel amnezinin Sağlık Raporlama Bölümü tarafından değerlendirilmesi gerekir (FAA, 2008, p.200). Hasta, bütün bu testlerin ve konsültasyon raporlarının gereklerine uymakla birlikte mutlaka FAA ile mutabakat içinde olmalıdır.
Sonuç: Bu uçucuda spesifik etyoloji bulunamamıştır. FAA nöroloji uzmanı bu dosyanın TGA’nın tüm kriterlerini taşıdığını not etmiştir. Ayrıca hastanın hipertansiyonunun yeterli kontrolü ve daha iyi stres yönetimi ile hastalığın nüksetme riskinin düşük olduğu kanaatini bildirdi. Bu epizod 24 saatten kısa sürmüştür ve pilotun kavrama, bellek ve nörolojik muayenesi, epizod sonrasında tamamen normal bulundu. Nöroloji uzmanı uçuşa iadesini ve 1. Sınıf özel sağlık raporu verilmesini önerdi. Hipertansiyon, stres, psikolojik ve nörolojik durumuna ilişkin her yıl muayene yaptırma koşulu ile kısıtlamalı uçuş müsaadesi verildi.
TGA tanı kriterleri:
- Nöbetler mutlaka gözlenmeli ve ehil bir gözlemci tarafından kayıt tutulmalıdır.
- Nöbet sırasında belirgin anterograd amnezi olmalıdır.
- Bilinç bulanıklığı ve kişilik kaybı olmalı, bilişsel azalma amnezi ile sınırlı olmalıdır (konuşma zorluğu, işlev yitimi gibi).
- Nöbet boyunca eşlik eden fokal nörolojik semptomlar ve daha sonrasında önemli nörolojik bulgular olmamalıdır.
- Epileptik bulgu olmamalıdır.
- Nöbetler 24 saat içerisinde bitmiş olmalıdır.
- Yakın zamanda baş yaralanması veya aktif epilepsi geçiren hastalar hariç tutulmalıdır.
Çok değişkenli analizler içeren 143 vakanın değerlendirildiği bir çalışmada (Quinette et al. 2006), TGA ve vasküler risk faktörleri arasında bir bağ olmadığı gösterilmiştir. Ayrıca kadınlarda bu epizodlar genelde duygusal yönden tetikleyici olaylar, anksiyete, patolojik kişilik yapısıyla ilgilidir. Erkeklerde ise fiziksel yönden tetikleyici olaylardan sonra daha sık görülür. Daha genç hastalarda baş ağrısı geçmişi önemli bir risk faktörü oluşturabilir.
Kaynak: Lloyd W. Sloan. Transient Global Amnesia in an Airline Pilot. The Fedaral Air Surgeon’s Medical Bulletin. 2010 Vol.48, No.3
Çeviri: Dr. Abdullah Öksüz. Psikiyatri Uzm. (Eskişehir)
Son Yorumlar