Hipertansiyon, kardiyovasküler ve koroner risk faktörleri arasında en güçlü ve prevalansı en yüksek olan faktördür. Profesyonel uçuş mürettebatının sağlığı ve uçuş sertifikasyonunun devamı üzerinde önemli etkileri vardır. Hipertansiyon etkilerini en aza indirebilmek için, sık tıbbi muayeneden geçmesi gereken uçuş mürettebatının iyi değerlendirilmesi gerekir. Ancak bazen AME’ler tarafından atlanmış, ya da önemsenmemiş ciddi hipertansiyon olguları ile karşılaşılabilmektedir. Bunun nedenleri arasında kişilerin semptomatik olmaması, lisansı etkileyebilecek sonuçlar doğuracak gereksiz girişimlerden kaçınma isteği ve hastalığın ihmal edilmesi sayılabilir.
Hipertansiyon % 95 oranında sebebi tam bilinmeyen (esansiyel, idiyopatik) bir hastalıktır. % 5’lik grupta ise (özellikle genç kişiler) böbrek, beyin, endokrin ve sistemik hastalıklar etiyolojiden sorumlu tutulmaktadır. Hipertansiyon, görülme sıklığı, yüksek mortalite ve morbiditesi ve ciddi ekonomik kayıplara yol açması nedeniyle dikkatli incelemeyi ve tedavi edilmeyi gerektirir. Tanı ile birlikte renal, kardiyak, serebral ve göz gibi komplikasyonların oluşup oluşmadığı araştırılmalıdır.
Kan basıncı değerlendirilirken, rutin veya tesadüfi ölçümlerin ortalaması alınmalı, stresli olaylarda ve bazen belli bir dinlenme döneminin ardından alınan ölçümlerle bazal düzeyler arasında fark da dikkate alınarak karar verilmelidir. Sertifika için hem sistolik hem de diyastolik basınç en az 2 kez ölçülmelidir. Kalp atımı hızlanmışsa bu ölçümler tekrar edilmeli ya da ambulatuar kan basıncı ölçümü yapılmalıdır. Holter cihazı, kola bağlanan bir manşonla 24 saat süreyle istenilen periyotlarda otomatik olarak kan basıncı ölçümü yapılmasına ve verilerin bilgisayar ortamında değerlendirilmesine imkan verir. Bu yöntemle kişilerin günlük faaliyetlerinde bir kısıtlama yapılmadan, hastane ve beyaz gömlek fobisi yaşanmadan gerçek hipertansiyonun olup olmadığı anlaşılabilir. Cihazın takılı olduğu sürede hastadan günlük tutması, ilaçlarını, çalışma saatlerini, uyku, yemek, üzülme ya da sinirlenme gibi dönemlerini kaydetmesi istenir. Kan basıncı ölçüm sıklığı saatte en az 2-4, tercihan 4-6 kez olmalıdır. Gece boyunca kan basıncı fazla değişmediği için ölçüm sıklığı yarıya indirilir. Kısa dönemli olaylarda, örneğin tekrarlayan senkop ataklarında, daha sık (saatte 8 defa) ölçümler önerilir. PAMELA çalışmasının verilerine göre, klinik ve 24 saatlik ortalama kan basıncı değerleri arasındaki farkın yaşla ve klinik kan basıncı değeri ile doğru orantılı olarak artmaktadır. 24 saatlik sistolik 119-126 mm Hg ve diyastolik 75-80 mm Hg kan basıncı değerleri klinik ölçümlerde 140/90 mmHg’ya denk gelmektedir. Sonuç olarak ambulatuar ölçümlerde hasta uyanıkken kan basıncı 135/85, uyurken 120/75 mmHg’dan daha düşük olmalıdır.
Uçucu personel hekim karşısına çoğunlukla artmış sempatik aktivite (heyecan) ve beyaz gömlek fobisi denilen abartılmış bir alarm reaksiyonu ile gelirler. Bu kişilerin kan basınçları ölçüldüğünde yüksek değerler ve artmış nabız ile karşılaşılmakta, biraz dinlendirilip heyecanını yatıştıracak şekilde sohbet edildikten sonra bu değerlerin normale yaklaştığı görülmektedir. Bu kişilerde genellikle gerçek hipertansiyonun ve komplikasyonlarının klinik bulguları yoktur. Ambulatuar kan basıncı takibinin doğru tanı konulması yanında, tedavinin takibinde de yararlı olabileceği düşünülmektedir. Kan basıncının ambulatuar olarak izlenmesinin klinikte yararlı olduğu durumlar şunlardır:
1. Tanı amacıyla (hedef organ hasarı olmayan “beyaz önlük hipertansiyonu”, hedef organ hasarı olan sınırda hipertansiyon, “dipper” ve “nondipper” hipertansifler, epizodik hipertansiyon, labil hipertansiyon, hipotansiyon, otonomik disfonksiyon, karotid sinus senkopu ve pacemaker sendromu, noktürnal angina veya pulmoner konjesyon.
2. Prognozu belirleme amacıyla (hedef organ hasarı, kardiyovasküler olaylar).
3. Tedaviyi değerlendirme amacıyla (dirençli hipertansiyon, vadi-tepe oranı).
Kardiyolog uçuş hekimleri özellikle genç uçucularda beyaz gömlek hipertansiyonu ile sıkça karşılaşırlar. Ambulatuar kan basıncı ölçümü, gerçek hipertansiyonla beyaz gömlek hipertansiyonunun ayırt edilmesinde çok yararlı olur. Eskişehir Hava Hastanesi Uçucu Muayene Merkezinde tarafımızdan yapılan geriye dönük incelemelerde, başlangıç kan basıncı yüksek uçucularda 24 saatlik ambulatuar kan basıncı ölçümü sonucu, bunların ancak %10-15’inin gerçek hipertansiyon olduğu anlaşılmıştır. Dolayısıyla, kan basıncı yüksek olanlarda rutin olarak ambulatuar kan basıncı ölçümü yapılması doğru tanı için yarar sağlayabilir.
Kaynak: Türk Kardiyoloji Derneği Ulusal Hipertansiyon Tedavi ve Takip Kılavuzu
Hazırlayan: Dr. Cengiz ÖZTÜRK. Eskişehir Asker Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı
Son Yorumlar